Terug - Item van de maand mei 2019

Het standaard wapen waar de Nederlandse soldaat het land mee moest verdedigen tegen de Duitse inval in mei 1940, was een wapen dat al 45 jaar bij de Nederlandse krijgsmacht in gebruik was: het in 1895 ingevoerde Mannlicher M.95 geweer en de daarvan afgeleide karabijnen.

Het geweer (ontworpen door de Oostenrijker Ferdinand Mannlicher) was bijna 1,3 meter lang, 4,2 kilogram zwaar, had een kaliber van 6,5 mm en beschikte over een magazijn voor 5 patronen. De licht gebogen patroonhouder viel door een opening aan de onderzijde uit het wapen wanneer de laatste patroon vanuit het magazijn in de kamer werd geladen.

Vanaf 1904 werden de wapens niet langer in Oostenrijk gekocht maar door Nederland zelf geproduceerd in de Artillerie Inrichtingen, het staatsbedrijf dat later onder de naam Hembrug bekend zou komen te staan. De omvangrijkste productie van het wapen vond plaats tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1918 waren er 470.000 exemplaren in omloop.

Vanaf de Eerste Wereldoorlog deden meerdere types karabijnen hun intrede, die ook allemaal in de Hembrugfabrieken geproduceerd werden. Waar het geweer tussen 1895 en 1940 vrijwel ongewijzigd bleef, werd er een grote verscheidenheid aan karabijnen ingevoerd. Vaak aangepast aan de wensen van het krijgsmachtdeel waar de wapens voor bedoeld waren. Om aan de hoge vraag naar karabijnen te voldoen werd in 1935 zelfs besloten een groot aantal geweren om te bouwen tot karabijnen. Dit leidde tot de ongewenste situatie dat er aan het begin van de Tweede Wereldoorlog 19 verschillende karabijnentypes in omloop waren.

Aan de Nederlandse wapens kleefde één groot nadeel: de patroon 6,5mm x 53R. Al aan het begin van de 20^e eeuw bleek de 6,5mm kogel met ronde kop over onvoldoende stopkracht te beschikken, de kogel richtte te weinig schade aan om een vijandelijke soldaat snel en effectief uit te schakelen. Reeds in 1912 werd daarom aanbevolen een spitse kogel in te voeren met een kaliber van 7,9mm. Niet alleen nieuw te produceren wapens zouden aan dit nieuwe kaliber moeten voldoen, ook de reeds bestaande geweren en karabijnen zouden naar dit nieuwe kaliber moeten worden aangepast. Deze aanbeveling is echter nooit doorgevoerd, waarschijnlijk om budgettaire redenen.

Daarmee beschikte de Nederlandse soldaat in mei 1940 over een wapen dat vergelijkbaar was met geweren en karabijnen van andere Europese krijgsmachten maar ook over een wapen dat al 30 jaar eerder als te licht was bevonden.